Noworodki
Dzieci
Dlaczego warto karmić piersią?
Karmienie piersią jest najlepszym sposobem żywienia dziecka. Dziecko z chwilą przyjścia na świat potrzebuje pokarmu z piersi mamy, niepowtarzalnego w składzie, idealnie dostosowanego do potrzeb maleństwa. Karmienie piersią jest tanie i wygodne – mleko jest zawsze świeże, ciepłe, gotowe do podania. Pierwszy pokarm tzw. siara ułatwia maleństwu wydalenie smółki, pierwszego w życiu stolca.
Mleko matki jest doskonale wchłaniane i trawione przez niemowlaczka. Zawiera wszystkie niezbędne składniki w odpowiednich proporcjach. Dostarcza dużą dawkę przeciwciał chroniących przed wieloma chorobami układu pokarmowego, oddechowego, moczowego. Chroni przed otyłością, cukrzycą, chorobami alergicznymi i innymi.
Badania wykazały, że u dzieci karmionych piersią jest lepszy rozwój mowy, optymalny rozwój psychoruchowy oraz wyższy poziom inteligencji.
W czasie karmienia w organizmie mamy wyzwala się oksytocyna, hormon który pomaga w obkurczaniu się macicy. Zmniejsza się więc ryzyko krwotoku i anemii w czasie połogu. Ogromne znaczenie mają korzyści odczuwane w późniejszym czasie: zmniejszenie ryzyka raka piersi i jajnika.
Karmienie sprzyja zmniejszeniu masy ciała po porodzie. Matki karmiące szybciej osiągają masę ciała sprzed ciąży. Karmienie wpływa korzystnie na psychikę mamy i jej dziecka.
Pierwsze karmienie powinno odbyć się jak najszybciej po urodzeniu. Ma to szczególne znaczenie dla późniejszego powodzenia w karmieniu. W pierwszych dniach istotne jest częste karmienie piersią. Dziecko ma prawo domagać się piersi 8-10 razy na dobę, a czasem nawet częściej. Oprócz dobrego początku istotna jest prawidłowa technika karmienia.
Jak przystawić dziecko do piersi?
Jest kilka pozycji:
- leżąca – korzystna w pierwszych dniach po porodzie
- siedząca – uniwersalna, wymaga wygodnego fotela właściwego podparcia pleców
- modyfikacje pozycji siedzącej – spod pachy – wygodne po cięciu cesarskim, u mam karmiących bliźnięta, wcześniaki (technicznie – dziecko zwrócone jest brzuszkiem do boku mamy)
(* O powodzeniu laktacji decydują dwie pierwsze godziny po porodzie), należy jak najszybciej przystawić dziecko do piersi.
Zaleca się przynajmniej w pierwszym miesiącu życia karmić „na żądanie”, w momencie kiedy wykazuje on oznaki głodu, np. ruchy ssania czy szukania piersi. Płacz jest ostatnim objawem głodu dziecka. Można naprzemiennie karmić z obu piersi.
Problemy z piersiami
Nawał pokarmu – co to takiego?
W pierwszych dniach piersi zaczynają mocno pracować, wzrasta przekrwienie naczyń krwionośnych. Dzieciątko nie potrzebuje jeszcze tyle pokarmu ile produkują piersi. Najlepszym rozwiązaniem jest umiejętna redukcja tego nadmiaru i niedopuszczenie do obrzęku piersi. Najlepszym regulatorem jest dziecko, trzeba je przystawiać często. Można odciągnąć pokarm. W ciągu 2 – 3 dni sytuacja unormuje się, jeżeli nie należy poradzić się położnej, ew. lekarza.
Ważna w okresie nawału pokarmu jest wytrwałość karmiącej i chęć utrzymania laktacji. Nie należy rezygnować z powodu krótkotrwałych niedogodności. W opróżnianiu piersi z nadmiaru pokarmu pomocne mogą być laktatory ręczne ew. automatyczne.
Matka karmiąca musi mieć zapewnioną odpowiednią dietę i odpowiednią podaż płynów uzupełnioną witaminami: Feminatal, Materna, Prenatal.
BIEGUNKA
Kiedy rozpoznać biegunkę u dziecka?
- dziecko oddaje znacznie większą niż zazwyczaj liczbę stolców dziennie (≥3 nieprawidłowe stolce)
- zmienia się charakter stolców (są one wodniste lub półpłynne)
- stolce dziecka zawierają śluz, krew lub ropę
Przyczyny
Główną przyczyną biegunki u dzieci są wirusy (zwłaszcza – rotawirusy, kaliciwirusy, adenowirusy, astrowirusy i in.). Rzadziej są to bakterie (np. Salmonella, Shigella, rzadko niektóre szczepy E.coli, C. difficile).
Objawy
- płynne stolce
- bóle brzucha
- zmniejszony apetyt
- wymioty
- gorączka (nie zawsze)
Jeśli biegunka jest bardzo nasilona lub straty wody są niewyrównane mogą pojawić się objawy odwodnienia (znaczne osłabienie, senność, ubytek masy ciała, skąpe lub rzadkie oddawanie moczu, zapadnięte gałki oczne, płacz bez łez, suchy język, wzmożone pragnienie, zapadnięte ciemię – u niemowląt).
Co można zrobić?
- należy często poić dziecko zimnymi płynami (najlepiej woda, herbata) w małych porcjach
- warto podać doustne płyny nawadniające (np.Gastrolit, Orsalit, Floridral)
- powinno się unikać słodkich i gazowanych napojów – mogą nasilać biegunkę
- jeśli dziecko ma apetyt – może jeść tak jak przed wystąpieniem biegunki – nie stosować długich przerw w jedzeniu
- u dziecka wymiotującego warto zrobić 2-3 godzinną przerwę w podawaniu płynów i pokarmu a następnie zacząć od niewielkich porcji płynu i stopniowo je zwiększać
Czy należy zastosować leki?
Zgodnie z aktualnymi wytycznymi, można rozważyć podanie dziecku choremu na ostrą biegunkę probiotyków o udokumentowanym działaniu (np. Lactobacillus GG, Saccharomyces boulardii) lub smektynu (Smekta). W przypadku wystąpienia gorączki należy podać lek przeciwgorączkowy (paracetamol ewentualnie ibuprofen).
W biegunce bez względu na przyczynę (wirusy/bakterie) leki przeciwdrobnoustrojowe (antybiotyki, chemioterapeutyki) stosowane są wyjątkowo – choroba ustępuje samoistnie, o zastosowaniu takiego leczenia decyduje lekarz.
NIE ma wskazań do stosowania leków przeciwbiegunkowych wpływających na perystaltykę jelit (np. Loperamid, Laremid, Stoperan)
Kiedy zgłosić się do lekarza?
Jeśli wystąpią:
- objawy odwodnienia – wymienione powyżej
- chrypka aż do bezgłosu
- zaburzenia stanu świadomości (np. rozdrażnienie, apatia, senność)
- liczne, wolne, tryskające stolce (co wiąże się dużą utratą płynów)
- intensywne wymioty
- gorączka >38°C u niemowląt <3. mż. lub >39°C u dzieci starszych
- niechęć do jedzenia i picia
- stolce z krwią
- brak poprawy
Jak długo trwa biegunka?
W większości przypadków ostra biegunka – zarówno wirusowa, jak i bakteryjna, ustępuje samoistnie w ciągu 5—7 dni (przy prawidłowym nawadnianiu dziecka).
Jak uchronić dziecko przed biegunką?
Należy przestrzegać zasad higieny oraz zasad sanitarnych podczas przygotowywania i przechowywania jedzenia. W przypadku małych niemowląt ochronną rolę odgrywa karmienie piersią. Dostępne są szczepionki przeciwko rotawirusom (można je stosować u dzieci od 6 t.ż. do ukończenia 24 t.ż.).
Chciałbyś wiedzieć więcej?
Po bardziej szczegółowe informacje odsyłamy na strony: mp.pl – portal pacjentów -gdzie można znaleźć wiarygodnie informacje.
ZAPARCIA
Czy to zaparcie?
Zaparcie to zaburzenie polegające na oddawaniu stolca 2 razy w tygodniu lub rzadziej.
Definicja ta NIE dotyczy noworodków i niemowląt karmionych wyłącznie piersią, które mogą fizjologicznie wypróżniać się 10 x na dobę lub oddawać 1 stolec co 10 dni i nie jest to zaburzenie – jeśli nie towarzyszą mu inne niepokojące objawy.
O zaparciu mówimy także kiedy oddawanie stolca wymaga wysiłku, towarzyszy mu ból, stolec jest nieprawidłowy (zbity, suchy) bardzo obfity lub przeciwnie – skąpy, występuje jedynie brudzenie bielizny, na powierzchni stolca może pojawić się niewielka ilość krwi.
Przyczyna?
W większości zaparcia wynikają z zaburzeń czynnościowych (nieprawidłowa dieta i styl życia, brak treningu czystości, unieruchomienie, chęć zwrócenia uwagi na siebie, niektóre leki) a rzadko ich przyczyną jest choroba organiczna (np. mukowiscydoza, alergia).
Objawy
Jeśli zaparcie trwa kilka dni mogą pojawić się bóle brzucha, nasila się wstrzymywanie stolca, pogarsza się apetyt, brzuch może być duży, wzdęty.
Co można zrobić?
Warto zareagować jak najszybciej – zwiększa to szanse powodzenia. Problem zaparć nierozwiązany w dzieciństwie sam nie minie – będzie dotyczył następnie życia dorosłego!
Zalecane:
- Zmiana diety (TAK: błonnik: owoce, warzywa, pełnoziarniste pieczywo; NIE: słodycze, produkty wysoko przetworzone).
- Zwiększenie podaży płynów (najlepiej wody).
- Regularna aktywność fizyczna.
- Zapewnienie swobodnego dostępu do toalety.
- Trening defekacji (nauka korzystania z toalety)– polega na siadaniu dziecka na nocniku/sedesie na 5-10 minut, pół godziny po każdym dużym posiłku – aby przyzwyczaić i zachęcić je do korzystania z toalety.
- Pamiętaj! Wspieraj dziecko i nagradzaj jego wysiłki a nie koniecznie efekty. NIE stosuj kar i nie wyśmiewaj się z dziecka.
Jeśli stolca nie było dłużej niż 3 dni należy sprowokować wypróżnienie za pomocą czopka glicerynowego (należy pamiętać o założeniu rękawiczek jednorazowych, posmarowaniu czopka i odbytu wazeliną i delikatnym wprowadzeniu całego czopka ruchem okrężnym).
NIE zaleca się pobudzania okolicy odbytu za pomocą termometru oraz nawykowego stosowania czopków jako metody leczenia.
Kiedy zgłosić się do lekarza?
- Jeśli działania podjęte w domu nie przynoszą efektu.
- Jeśli problem jest przewlekły a dotychczas nie zgłaszaliście go swojemu lekarzowi.
- Jeśli zaparcie trwa od min. 6 dni.
- Jeśli po urodzeniu dziecko nie oddało smółki w ciągu pierwszych 24-48h (zazwyczaj ma to miejsce jeszcze w Szpitalu)
- Jeśli zaparciu towarzyszą objawy takie jak:
- bóle brzucha
- znaczne zwiększenie obwodu brzucha
- wymioty
- spadek masy ciała i inne
Leki?
Leczenie zaparć polega przede wszystkim na zmianie stylu życia, odżywiania ale czasem wymaga podania leków.
Wyboru leczenia dokonuje zawsze lekarz!
Leczenie farmakologiczne jest procesem długotrwałym, nie należy go kończyć bez konsultacji z lekarzem bo problem powróci.
Najczęściej stosowane są leki osmotycznie czynne (makrogole np. Dicopeg, Xenna Balance Junior lub Laktuloza).
NIE zaleca się podawania środków przeczyszczających, ani samodzielnego stosowania wlewek doodbytniczych (tzw. lewatywy) bez konsultacji z lekarzem.
Niekiedy dziecko może wymagać pobytu w Szpitalu; rzadko konieczna bywa interwencja chirurgiczna.
Chciałbyś wiedzieć więcej?
Po bardziej szczegółowe informacje odsyłamy do Lekarza Rodzinnego lub na strony:
mp.pl – portal pacjentów
http://www.izz.waw.pl/pl/zasady-prawidowego-ywienia
gdzie można znaleźć wiarygodnie informacji.
OTYŁOŚĆ
Otyłość i nadwaga to narastający problem wśród populacji dziecięcej. Przyczyn tego faktu można dopatrywać się w rozwoju technicznym i zwiększonej dostępności urządzeń elektronicznych. Telewizory, komputery, tablety i telefony komórkowe stanowią dla dziecka bardziej atrakcyjną rozrywkę niż wyjście na podwórko i zabawy ruchowe. Kolejną przyczyną jest niewłaściwe żywienie dzieci – zapewnianie im słodyczy, słodkich, gazowanych napojów, chipsów itp. W starszym wieku, zwłaszcza u dziewczynek poważnym problemem są nieuzasadnione zwolnienia z zajęć wychowania fizycznego. Nadzieję na poprawę budzi rosnąca popularność zdrowego trybu życia, gdzie promowane są zajęcia fitness, bieganie i zdrowa żywność.
Otyłość grozi wystąpieniem poważnych powikłań, do których należą choroby mogące ujawnić się w wieku dziecięcym i dorosłym (nadciśnienie tętnicze, choroby serca, cukrzyca, bóle stawów, nowotwory), a także niska samoocena i obniżenie ogólnej sprawności. Powikłaniom tym można zapobiec wprowadzając zmiany nawyków żywieniowych i zwiększając aktywność fizyczną. Im wcześniej zostaną podjęte kroki naprawcze, tym większa szansa na sukces i normalizację masy ciała. Otyłe dziecko wkrótce staje się otyłym dorosłym, któremu trudniej jest zmotywować się do zmiany z uwagi na brak „przymusu zewnętrznego” w postaci rodzica. Poniżej przedstawiamy wskazówki dla rodziców otyłych dzieci. Choć w zdecydowanej większości otyłość u dzieci jest typu pierwotnego (nie jest powikłaniem żadnej choroby, a nadmiernej podaży jedzenia i braku ruchu), zalecamy konsultację lekarską aby wykluczyć inne przyczyny otyłości.
Otyłość/nadwaga – zalecenia:
- Nie motywuj dziecka jedzeniem jako nagrodą.
- Rób zakupy spożywcze razem z dzieckiem (dbając o odpowiedni dobór produktów), przygotowuj posiłki razem z dzieckiem, dawaj mu wybór tego, co chce zjeść. Staraj się, żeby posiłek wyglądał atrakcyjnie.
- Starajcie się spożywać jak najwięcej posiłków w domu, przy wspólnym stole.
- Zwróć uwagę na to, by cała rodzina jadła to samo.
- Odmawiaj dokładek. Używaj mniejszych talerzy.
- Dawaj przykład swoim postępowaniem w wyborze tego, co zjadasz.
- Całkowicie wyeliminuj z domu słodycze, słone przekąski, ciasta, czipsy. Jeśli czegoś nie ma w domu, dziecko tego nie zje.
- Nie pozwalaj na jedzenie podczas gry na komputerze czy oglądania telewizji.
- Posiłki podawaj systematycznie, śniadanie do pół godziny po wstaniu z łóżka, nie opuszczaj posiłków.
- Reaguj na reklamy niezdrowej żywności
- Zwróć uwagę na dokarmianie dziecka przez babcie, ciocie czy innych członków rodziny.
- Do picia podawaj wodę (zwykłą, niegazowaną), niesłodzoną herbatę. Wyeliminuj gazowane i słodkie napoje.
- Motywuj do aktywności fizycznej – stosownie do możliwości i preferencji dziecka.
PRÓCHNICA
Czym jest próchnica i co ją powoduje?
Aby rozpoznać próchnicę, muszą być spełnione 4 warunki:
- Podatność – zła jakość i słabe uwapnienie tkanek zęba
- Obecność bakterii tworzących płytkę nazębną
- Pożywka cukrowa dla rozwoju bakterii
- Czas – częste spożywanie słodyczy i słodkich przekąsek
Próchnica butelkowa
Występuje u około 15% niemowląt i małych dzieci do 3. roku życia, u których obserwujemy:
- przedłużone karmienie smoczkiem i zasypianie z butelką – w nocy wydzielanie śliny jest wolniejsze i mniejsze jest jej ochronne działanie
- próchnicotwórcze działanie mają kubeczki z ustnikiem lub butelka ze smoczkiem, z którą dzieci chodzą prawie przez cały dzień
- najchętniej wypijane słodkie płyny, słodzone mleko, soki owocowe lub napoje bogate w wit. C
- wywiad rodzinny – matka lub opiekunka z aktywną próchnicą własnych zębów, przenosi do jamy ustnej dziecka bakterie poprzez całowanie dziecka w usta, oblizywanie smoczka, łyżeczki lub ustnika kubeczka.
Jak zapobiegać?
- unikać słodyczy, soków owocowych i dosładzanych posiłków – cukry proste to pożywka dla bakterii
- wystrzegać się przedłużonego karmienia butelką oraz starać się nie karmić mlekiem z butelki tuż przed snem i w nocy
- przestrzegać zasad odpowiedniej higieny jamy ustnej – regularne szczotkowanie zębów przynajmniej 3 x dziennie pastą przeznaczoną dla dzieci
- zaplanować regularne wizyty u stomatologa – ocena oraz wdrożenie działań profilaktycznych, np. lakierowanie – pierwsza wizyta pod koniec 1 roku życia
- nie zaleca się oblizywania przez rodziców smoczka czy sztućców dziecka – bakterie z jamy ustnej mamy czy taty przenoszą się do jamy ustnej dziecka
- zaleca się karmienie piersią – bakterie kwasu mlekowego oraz kazeina zawarta w mleku kobiecym ograniczają wzrost bakterii oraz ich przyleganie do zębów
- odstawić smoczek najpóźniej do 18 mż. – przedłużone ssanie pustego smoczka przyczynia się do powstawania wad zgryzu
Kiedy zacząć myć dziecku zęby?
- Jeszcze przed wyrżnięciem się pierwszych zębów ostrożnie przecieramy dziąsła i język (np.silikonową nakładką na palec) – pozwala to usunąć osad i resztki pokarmu, a poza tym przyzwyczajamy dziecko do późniejszych zabiegów higienicznych.
- Szczotkowanie należy rozpocząć po pojawieniu się pierwszych zębów. Co najmniej 2 x dziennie. Początkowo szczoteczką nasadzana na palec, następnie miękką szczoteczką o małej główce z niewielką ilością pasty do zębów dla dzieci.
Jaką pastą?
- Od momentu wyrżnięcia się pierwszego zęba zaleca się stosowanie pasty zawierającej 0,1% fluoru (1000ppm).
- U dzieci poniżej 2 roku życia – smarujemy pastą jedynie końcówki włókien szczoteczki.
- U dzieci w wieku 2-5 lat nakładamy na szczoteczkę ilość pasty odpowiadającą wielkości ziarenku groszku.
- Po ukończeniu 6 roku życia można zacząć stosować pastę dla dorosłych.
Szczoteczka elektryczna czy soniczna?
Szczoteczki soniczne z miękkim włosiem zalecane są dla dzieci od momentu wyrżnięcia się pierwszego zęba.
Szczoteczki elektryczne mogą używać dzieci od 3 roku życia.
Uwaga! Bez względu na rodzaj szczoteczki – zabieg szczotkowania zębów u dzieci do ok. 7 roku życia powinny wykonywać osoby dorosłe!
Lakierowanie zębów
To miejscowa aplikacja preparatu zawierającego związki fluorku. To najskuteczniejsza i bezpieczna metoda zapobiegania próchnicy. Lakier fluorkowy może być stosowany bez ograniczeń wiekowych.
Lakierowanie należy wykonywać regularnie – 2 x w roku u dzieci z umiarkowanym ryzykiem próchnicy i 4 x w roku u dzieci z dużym ryzykiem rozwoju choroby. Zabieg ten jest szybki, bezbolesny i wykonywany w każdym Gabinecie Stomatologicznym.
Co jeść, żeby ząbki były zdrowe?
BŁONNIK – ułatwia usuwanie resztek pokarmowych, hamuje wchłanianie glukozy. (Surowe warzywa i owoce, ziarna zbóż i produkty pełnoziarniste).
NABIAŁ – bogaty w wapń i fosfor dla prawidłowej remineralizacji zębów. Ponadto tworzy powłokę chroniącą przed działaniem kwasów i stymuluje wydzielanie śliny.
BIAŁKO – produkty bogate w argininę, np. nasiona słonecznika, dyni, orzechy, kokos, arbuz, tuńczyk, zwiększają pH jamy ustnej
KSYLITOL – jest mniej kaloryczny niż sacharoza i nie jest metabolizowany przez bakterie próchnicogenne. (Gumy do żucia, tabletki do ssania).